Rotująca kometa NEOWISE
Kometa C/2020 F3 (NEOWISE) towarzyszyła nam latem 2020 roku. Pozostało po niej wiele wspomnień i pięknych zdjęć, ale przede wszystkim cenne dane naukowe. W jej obserwacjach “z bliska”, prowadzonych przez zespół kierowany przez Michała Drahusa z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, wykorzystano międzynarodowe obserwatorium Gemini. Uzyskane dane obserwacyjne umożliwiły dokładne zbadanie materiału odparowywanego z komety podczas jej podróży przez wewnętrzne obszary Układu Słonecznego.
Obserwacje te przeprowadzono w ramach programu mającego na celu zbadanie dynamiki rotacji komety NEOWISE. Objęły one jedynie kilka nocy obserwacyjnych i były dodatkowo ograniczone przez jej stosunkowo bliską odległość od Słońca i wynikające z niej dosyć krótkie okna obserwacyjne. Dane zebrane z użyciem Gemini pozwoliły jednak astronomom na określenie parametrów ruchu rotacyjnego komety z dużą dokładnością, jak również ocenę zmian jej w wykrytej prędkości obrotowej.
W skład zespołu badawczego z Uniwersytetu Jagiellońskiego wchodzą: Michał Drahus, Piotr Guzik, Stanisław Zoła i Mikołaj Sabat. Wyniki obserwacji zostały opublikowane na stronie Astronomers Telegram.Opisane wyniki są częścią badań prowadzonych w Zakładzie Astronomii Gwiazdowej i Pozagalaktycznej Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Wielka Koniunkcja Jowisza i Saturna – Gwiazda Betlejemska
- https://nauka.uj.edu.pl/.../56.../74541952/146854007
- https://www.urania.edu.pl/wiadomosci/niebo-w-grudniu-2020-odc-2-wielka-koniunkcja-jowisza-i-saturna
- https://www.rmf24.pl/nauka/news-koniunkcja-jowisza-i-saturna-taniec-gazowych-olbrzymow-ostat,nId,4926630
- Nagranie koniunkcji z 21-12-2020, TwojaPogoda
- Jowisz spotyka się z Saturnem - APOD.pl
Rusza rejestracja na Konkurs Astrolabium
Rejestracja uczestników do IV edycji Ogólnopolskiego Konkursu Astronomicznego Astrolabium jest już otwarta i potrwa do końca marca 2021 roku. Jest to też termin wpłacania opłat konkursowych. Serdecznie zapraszamy do zapoznania się z Regulaminem Konkursu oraz odwiedzania naszej strony internetowej lub facebookowej.
Niebawem zamieścimy pierwsze doświadczenia konkursowe! Zapraszamy do rejestracji.
Nasze Obserwatorium w Radio Kraków
Od grudnia 2020 r. pracownicy i współpracownicy naszego Obserwatorium opowiadają o najciekawszych astronomicznych obiektach na antenie Radia Kraków - w każdy wtorek około godziny 11:33. Zapraszamy do słuchania audycji!
Nie żyje dr Stanisław Zięba, jeden z inicjatorów i koordynatorów wieloletnich obserwacji radiowych Słońca w Obserwatorium Astronomicznym UJ
Dr Stanisław Zięba urodził się 12 lipca 1940 roku w Marcyporębie. Ukończył studia magisterskie astronomii i fizyki na Uniwersytecie Jagiellońskim, w 1962 i 1963 r. broniąc prace magisterskie w obu tych dyscyplinach. Po zatrudnieniu w Obserwatorium Astronomicznym zajął się badaniem promieniowania radiowego Słońca i cyklami jego aktywności. Czynnie uczestniczył w zespole, przygotowującym systematyczne obserwacje radiopromieniowania Słońca za pomocą nowej aparatury na fali 810 MHz. Jego rozprawa doktorska (1971), napisana pod kierunkiem prof. dr Karola Kozieła, dotyczyła radiopromieniowania Słońca w paśmie 800 MHz w latach 1957-1967. Był autorem kilkunastu prac dotyczących zagadnień radiowej aktywności Słońca, a ich wyniki były rozwijane przez następne pokolenie współpracowników i wychowanków. W tamtym okresie brał również czynny udział w rozbudowie Obserwatorium UJ na Skale.
Odbył staż naukowy w 1978 w Obserwatorium Radioastronomicznym w Dwingeloo, w Niderlandach, gdzie współpracował z dr Titusem Spoelstrą, prowadząc radiowe obserwacje gromady galaktyk w gwiazdozbiorze Virgo, a następnie w 1979 r. w Scuola Normale Superiore w Pizie. Uzyskane wyniki obserwacyjne galaktyk oraz otrzymane rezultaty rozważań modelowych rozmieszczenia galaktyk przez zastosowanie rozwiniętej przez siebie tzw. metody redukcji statystycznej, były tematem jego naukowych dociekań i publikacji. Interesował się również właściwościami silnych radioźródeł (obiektów aktywnych). Pod jego opieką powstało kilka prac magisterskich, poświęconych badaniom morfologii radioźródeł, które były później rozwijane i publikowane w renomowanych czasopismach.
Przez ostatnie 20 lat walczył ze skutkami choroby nowotworowej. Mimo tego brał czynny udział w opracowaniach obserwacji radiowego promieniowania Słońca, badaniach nad propagacją fal EM ekstremalnie niskich częstotliwości (ELF) i rezonansem Schumanna. Jest też w tej dziedzinie autorem lub współautorem kilkunastu prac. Do końca zachował jasny, analityczny umysł, prowadził korektę prac naukowych, wnosząc cenneuwagi, tylko reszta ciała odmawiała Mu stopniowo posłuszeństwa.
Ciekawy świata, z pasją badacza śledził najnowsze doniesienia na temat rozwoju nauk przyrodniczych, ostatnio żywo interesował się zagadnieniami ewolucji i pochodzenia człowieka. Tydzień temu -przez Skypa -brał udział w zdalnymposiedzeniu Grupy ELF w Obserwatorium UJ na Skale.
Prywatnie, dr Stanisław Zięba był niezmiernie serdecznym, pogodnym i życzliwym człowiekiem. Był cierpliwym i dzielnym pacjentem, wyrozumiałym i kochającym mężem, ojcem i dziadkiem.
Takim go zapamiętamy. Cześć Jego Pamięci!
Uroczystości pogrzebowe Ś.P. dr. Stanisława Zięby rozpoczną się we wtorek, 8 grudnia 2020r. o godz. 11:40, na cmentarzu w Krakowie -Batowicach, w Starej Kaplicy. Ze względu na bardzo ograniczoną ilość miejsc w Kaplicy i sytuację epidemiologiczną prosimy obardzo rozważne podjęcie decyzji o uczestnictwie w pogrzebie oraz stosowanie się do reżimu sanitarnego.
Rozbłyski gamma: zasadzka na nowe świece standardowe
Nowe narzędzie służące do lepszego poznania i klasyfikowania rozbłysków gamma (GRB), celem umożliwienia ich wykorzystania w charakterze kosmicznych świec standardowych oraz lepszego zrozumienia zachodzących w nich, tajemniczych i szeroko dziś dyskutowanych mechanizmów fizycznych, zostało zaprezentowane przez międzynarodowy zespół kierowany przez dr. hab. Marię Dainotti, adiunkta na Uniwersytecie Jagiellońskim i naukowca w Space Science Institute w Kolorado.
Nagroda im. Mikołaja Kopernika dla dr hab. Anny Barnackiej
Decyzją Rady Polskiej Akademii Umiejętności tegoroczną Nagrodę naukową im. Mikołaja Kopernika w dziedzinie kosmologii i astrofizyki otrzymała dr hab. Anna Barnacka z Obserwatorium Astronomicznego UJ za cykl 5 prac pod zbiorczym tytułem Opracowanie metody wykorzystania soczewkowania grawitacyjnego do pomiarów astronomicznych z wysoką zdolnością rozdzielczą.
Tworząc lepsze jutro - nowy spot promocyjny
Zapraszamy do obejrzenia spotu zapowiadającego cykl krótkich filmów Tworząc lepsze jutro traktujących o badaniach realizowanych przez naukowców Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Będą one publikowane co drugi poniedziałek począwszy od 9 listopada br.
Nie żyje profesor Marek Szydłowski
Z głębokim żalem informujemy o śmierci naszego wieloletniego pracownika, prof. dr hab. Marka Szydłowskiego. Ostatnie pożegnanie prof. Szydłowskiego odbędzie się w sobotę 10 X br. o g. 12:00 w kaplicy cmentarnej w Wierzchosławicach k/Tarmowa.
Przełomowe badania nad rozbłyskami gamma
Badania opisujące najbardziej kompleksową analizę rozbłysków gamma (Gamma-Ray Bursts, GRB) wykrytych do tej pory z udziałem kosmicznego obserwatorium Neils Gehrels Swift Observatory (Swift) zostały przedstawione w najnowszym artykule zaakceptowanym do publikacji przez Astrophysical Journal Suplements Series. Analiza została przeprowadzona przez międzynarodowy zespół kierowany przez dr. hab. Marię Giovannę Dainotti, adiunkta na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, naukowca w Space Science Institute w Colorado i mentorkę programu Science Undergraduate Laboratory Internships (SULI) na uniwersytecie w Stanford.
Nobel z fizyki 2020: Czarne dziury i tajemnicze centrum Drogi Mlecznej
Tegoroczną Nagroda Nobla z dziedziny fizyki przyznano Rogerowi Penrose'owi za potwierdzenie zgodności teorii względności z formowaniem się czarnych dziur oraz Reinhardowi Genzlowi i Andrei Ghez za odkrycie supermasywnego kompaktowego obiektu w centrum naszej Galaktyki.
Najrozleglejsze regularne pole magnetyczne we Wszechświecie
Zespół naukowców z Uniwersytetu Jagiellońskiego i CSIRO opublikował pracę, która opisuje ogromną, namagnesowaną strukturę w niewielkiej, zwartej grupie galaktyk – Kwintecie Stephana. Wygląda na to, że jest to swoisty „ekran” magnetyczny, długi na co najmniej 200, szeroki na co najmniej 130 i głęboki na co najmniej 65 tysięcy lat świetlnych. To największa znana, regularnie namagnesowana struktura we Wszechświecie.
Koronalne wyrzuty masy w pobliżu kwadraturowej konfiguracji sond STEREO
Pogoda kosmiczna na Ziemi zależna jest od burz magnetycznych i wypływów energetycznych cząstek, w obu przypadkach wywoływanych przez silnie przyśpieszone strumienie słonecznych protonów i jonów.
Te rozpędzone przepływy plazmy nazywane są strumieniami cząstek wysokoenergetycznych (SEP). Emisja SEP może być efektem dwóch różnych zjawisk: impulsywnych zdarzeń SEP wywoływanych na drodze rekoneksji (zmiany geometrii) pól magnetycznych, manifestujących się jako rozbłyski słoneczne, lub powolnych zdarzeń SEP związanych z przyśpieszaniem tych cząstek w silnych falach uderzeniowych (szokach) towarzyszących koronalnym wyrzutom masy. Naukowcy z OAUJ wykazali słabą korelację między strumieniami SEP i słonecznymi rozbłyskami, co wspiera hipotezę, zgodnie z którą te energetyczne cząsteczki są przyśpieszane głównie w szokach koronalnych wyrzutów masy.
Astronom laureatem I edycji konkursu Nagrody im. Franka Wilczka
Zgodnie z decyzją Komitetu Nagrody im. Franka Wilczka, Laureatem I edycji konkursu został dr Przemysław Mróz za osiągnięcie zatytułowane
„Nowa kategoria planet pozasłonecznych – planety swobodne”.
Odkrycie wysokoenergetycznego promieniowania gamma z dżetu w aktywnej galaktyce Centaurus A
17 czerwca w czasopiśmie Nature ukazała się praca badaczy z międzynarodowego obserwatorium H.E.S.S., prezentująca odkrycie wysokoenergetycznej emisji gamma z relatywistycznej strugi, "dżetu" bliskiej aktywnej galaktyki Centaurus A (Cen A). To ważne dla astronomii odkrycie zostało dokonane z udziałem polskich naukowców, w tym zespołu z Obserwatorium Astronomicznego UJ.
.jpg)
Nie żyje profesor Adam Strzałkowski
Z przykrością informujemy, że prof. Dr hab. Adam Strzałkowski zmarł 25 lipca 2020 roku.
Nie żyje profesor Katarzyna Otmianowska-Mazur
Z głębokim żalem informujemy, że prof. dr hab. Katarzyna Otmianowska-Mazur, wieloletni pracownik i dyrektor Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, zmarła 14 lipca 2020 roku.
Pulsujące niebieskie podkarły i planety, których nie ma
W latach 2011 i 2014 pojawiły się doniesienia, że dwa pulsujące podkarły sdBV obserwowane przez Kosmiczny Teleskop Keplera, KIC 5807616 i KIC 10001893, mogą być okrążane przez planety pozasłoneczne na ciasnych orbitach. Jednak nowa analiza domniemanych sygnatur planetarnych odkrytych w krzywych zmian blasku tych gwiazd dowodzi, że wokół nich nie ma planet. W badaniach brał udział profesor Jerzy Krzesiński z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i mgr Adam Blokesz z Uniwersytetu Pedagogicznego im. Ken w Krakowie.
Kosmiczny Teleskop Spitzera testuje Teorię Grawitacji Einsteina: powtarzające się wybuchy w pobliżu supermasywnej czarnej dziury
Ostatnie obserwacje przewidywanego pojaśnienia odległej galaktyki przeprowadzone przez Kosmiczny Teleskop Spitzera potwierdziły hipotezę istnienia pary masywnych czarnych dziur w obiekcie OJ287, emitującej nano-hercowe (nHz) fale grawitacyjne. Obserwacje te wspierają międzynarodowe wysiłki na rzecz bezpośredniego wykrywania takich fal. Dane dostarczone przez Teleskop Spitzera potwierdzają również unikalną właściwość czarnych dziur odkrytą przez Stephena Hawkinga i jego współpracowników.
Systematyczne badania mikrozmienności strumienia oraz polaryzacji blazarów w paśmie optycznym
Blazary są jednymi z najbardziej odległych, najjaśniejszych i nadal wciąż niezwykle enigmatycznych obiektów we Wszechświecie. Są one szczególnym przypadkiem galaktyk aktywnych (tzw. AGN-ów). Powstające w okolicy ich centrów relatywistyczne, silnie skolimowane strugi plazmy (dżety) są skierowane dokładnie lub pod niewielkim kątem w stronę obserwatora - ku Ziemi. Taka konfiguracja sprawia, że obserwowany strumień promieniowania jest zdominowany przez dopplerowsko wzmocnioną emisję samego dżetu, przyćmiewając tym samym praktycznie całkowicie światło z galaktyki macierzystej.
Natura promieniowania γ w blazarach
Blazary świecą głównie w wysokich energiach, w tym na falach rentgenowskich i gamma. Powszechnie uważa się, że ich silna emisja w tych najwyższych zakresach energii widma elektromagnetycznego jest wynikiem procesów związanych z promieniowaniem synchrotronowym i odwrotnym rozpraszaniem Comptona w relatywistycznych szokach uderzeniowych, które rozchodzą się wzdłuż dżetów blazarów, lub też procesów tak zwanej rekoneksji pól magnetycznych w przypadku silnie namagnesowanych dżetów. Jednak pomimo wspólnych wysiłków kilku nowoczesnych teleskopów - zarówno naziemnych jak i orbitalnych - szczegóły tych mechanizmów i dokładna lokalizacja obszarów produkcji emisji w wysokich energiach w odniesieniu do aktywnych centrów blazarów pozostają wciąż nieuchwytne.
Zwarte galaktyki radiowe i wydajność ich dżetów
Międzynarodowy zespół naukowy kierowany przez astronomów z Uniwersytetu Jagiellońskiego opublikował precyzyjne badania wydajności produkcji dżetów w próbce 17 wyselekcjonowanych młodych radiogalaktyk, dla których obserwowane jasności ich dżetów i płatów radiowych oraz dysków akrecyjnych zdają się odpowiadać temu samemu epizodowi centralnej aktywności ich macierzystych galaktyk.
Katalog gigantycznych radioźródeł
Gigantyczne radioźródła są szczególną klasą obiektów z uwagi na bardzo duże (> 0.7 Mpc) rozmiary ich struktur radiowych. Uważa się, że jest to stosunkowo rzadko spotykana cecha, gdyż zaledwie ~5% wszystkich radioźródeł przekracza ten rozmiar. Przyczyny powstawania gigantów nie do końca są wyjaśnione, jednak szczegółowe badania prowadzone w oparciu o obserwacje na wielu częstotliwościach przyniosły znaczne postępy w zrozumieniu ich natury.