Astronomiczna zima tuż, tuż. Rozpocznie się już w środę 21 XII o godzinie 22.48. Będzie to także najdłuższa noc tego roku.

Zanim jednak to nastąpi, w pierwszych dwóch dekadach miesiąca długość dnia jeszcze się skraca, ale już od Bożego Narodzenia dnia zacznie przybywać. Do 17 grudnia w Małopolsce ubędzie dnia „tylko” o 20 minut; z 8 godz. 25 minut na początku miesiąca do 8 godzin i 5 minut w dniu 18 XII. Potem, jak to się potocznie mówi, długość dnia przez 8 dni stoi w mierze (są sekundowe zmiany długości dnia, praktycznie niezauważalne), a już na koniec miesiąca przybędzie dnia o 5 minut. W szczególności słuszne jest przysłowie, że  Święta Łuca  – dnia przyrzuca. Imieniny Łucji wypadają 13 grudnia i praktycznie tylko do tej daty ubywa dnia po południu, wtedy też przypada najwcześniejszy zachód w Małopolsce (godz. 15.38). Rano dnia jeszcze ubywa aż do Nowego Roku i wtedy też mamy najpóźniejszy wschód Słońca w Krakowie (7.38).  

Te nierównomierności (ubytek dnia rano i przyrost dnia po południu) wynikają z faktu, że Ziemia obiega Słońce po orbicie eliptycznej, poruszając się z niejednostajną prędkością (nieco ponad 30 km/sek). Natomiast my, ze względów praktycznych, posługujemy się czasem średnim słonecznym, upływającym równomiernie, a nie czasem słonecznym prawdziwym, upływającym nierównomiernie. W astronomii te dwa czasy można przeliczyć z jednego na drugi poprzez tzw. równanie czasu.   

1 grudnia Słońce wschodzi w Krakowie o 7.16, a zachodzi o 15.41. W Sylwestrowy dzień wschód Słońca nastąpi o 7.38, a zachód o 15.48. Co ciekawe, rozpoczynająca się na naszej półkuli już za kilka dni astronomiczna zima jest najkrótszą porą roku. Trwa 89 dni, a lato jest tu niemal 5 dni od niej dłuższe. Ta różnica długości pór roku spowodowana jest wspomnianym wyżej kształtem okołosłonecznej orbity ziemskiej.

Wschód Słońca nad brytyjskim Stonehenge dnia 11 XII 2022 r. miał miejsce o godzinie 8.01. Źródło: Stonehenge Stone Circle.

Która z planet odegra tego roku rolę Gwiazdy Wigilijnej? Główne kandydatki są trzy. Na południowym zachodzie może być to położona bardzo nisko nad horyzontem Wenus. Wysoko na niebie południowym będzie świecił już około godziny 16:00 bardzo jasny Jowisz. Przez okno wychodzące na wschód możemy z kolei dostrzec wyraźnie czerwonawego Marsa, ale na wschodnim niebie „pierwszą gwiazdką” może być też po prostu najjaśniejsza gwiazda nocnego nieba, czyli Syriusz.

Odtąd planet na niebie będzie jeszcze więcej. 25 grudnia do Wenus, Jowisza i Marsa dołączają pod wieczór Merkury i Saturn, a w drugi dzień Świąt sierp Księżyca spotka się na niebie z Saturnem. W sylwestrowy wieczór planety (oraz Księżyc) ułożą się z kolei na niebie niemal w jednej linii, wyznaczając tym samym płaszczyznę Układu Słonecznego. Warto zobaczyć to na własne oczy!

Niebo nad Krakowem, 21 grudnia 2022 r., godz. 20:00. Źródło: Stellarium.

Syriusz – α Canis Majoris A. Źródło: Akira Fujii - http://www.spacetelescope.org/images/heic0516f/

Źródło:

1. Niebo w grudniu 2022

2. Spojrzenie w grudniowe niebo 2022 r.